De samenwerkingsovereenkomst is getekend en de architect gekozen: Korth Tielens Architecten gaat het Huis van Ten Post ontwerpen. Nu kan het ontwerptraject beginnen!

In Ten Post wordt een multifunctioneel gebouw gerealiseerd: het Huis van Ten Post. Daarin krijgen het dorpshuis, een basisschool, een kinderopvang, de sportclub en een kerk samen een plek. Op de locatie van het bestaande dorpshuis moet een gebouw verrijzen dat even vanzelfsprekend als toekomstbestendig is. Waarom wordt in een klein dorp een miljoenenproject opgetuigd? En wat betekent dit gebouw voor Ten Post?

Als je Ten Post aan de zuidoostkant binnenkomt, rij je zonder er erg in te hebben dorpshuis ‘t Holt aan de B. Kuiperweg voorbij. Het platte gebouw met zijn houten gevel en kleine ramen valt niet op en nodigt al helemaal niet uit. Met de parkeerplaats ervoor is het niet de inspirerende omgeving die je verwacht van een ontmoetingsplek.

Toch is deze locatie de spil in het sociale weefsel van het pakweg 800 inwoners tellende Ten Post. Binnen zit het regelmatig vol en er zijn elke week allerlei bijeenkomsten. Naast het dorpshuis heeft ook sportvereniging TEO (voetbal en hardlopen) er zijn thuisbasis.

Ondanks die behoorlijke aanloop in het dorpshuis heeft Ten Post moeilijke jaren achter de rug. Je vindt hier geen supermarkt meer en het enige dorpscafé staat al een tijd leeg. In de versterkingsoperatie, die in volle gang is, worden bijna alle woningen in jaren-70-uitbreidingswijk de Nije Buurt vervangen door nieuwbouw. Veel bewoners hebben het dorp daarom de laatste tijd verlaten – voor een tijdje of definitief.

De twee kerken in het van oorsprong sterk verzuilde Ten Post, waaronder gereformeerde kerk De Hoeksteen, hebben te maken met een afnemend ledenaantal. Voetbalclub TEO krijgt op zaterdag met moeite een eerste en tweede team bij elkaar. En dorpsschool De Wieken heeft moeite haar klassen vol te houden.

In die context doet de komst van het Huis van Ten Post, een minstens 6 miljoen euro kostend multifunctioneel gebouw, op het eerste gezicht wat vreemd aan. Maar als je beter kijkt is deze ontwikkeling minder opmerkelijk. Want het Huis van Ten Post is voor het dorp geen botoxbehandeling, maar een harttransplantatie.

Geen iconisch gebouw

Dorpshuis ‘t Holt werd in de jaren 60 neergezet als noodgebouw, voor hooguit twintig jaar. De kern is een traditionele voetbalkantine met bruine plavuizen op de vloer, ouderwetse houten barkrukken en een grote biljarttafel. Aan de kantine zitten een bestuurskamer, kleedkamers en een gymzaal vast.

Rond 2016 was het pand toe aan vernieuwing én moest het versterkt worden. ‘We stonden op het punt veel geld te investeren in wat in de basis een tijdelijk gebouw was’, vertelt Bart Corporaal, voorzitter van het dorpshuis. Toen bleek dat de school en mogelijk ook de kerk versterkt moesten worden, begon de verkenning van een nieuw gebouw waarin meerdere organisaties samen een plek zouden kunnen vinden.

‘Als je niet oppast verdwijnt tijdens het versterken en vernieuwen een groot deel van het DNA van dit dorp’

Dat multifunctionele gebouw kwam scherper in beeld op het moment dat de gemeente Groningen mee ging denken. Een subsidie vanuit het Nationaal Programma Groningen vergrootte de kansen. Het dorpshuis, de basisschool, de gereformeerde kerk en de sportvereniging begonnen aan een gezamenlijk programma van eisen. Daarmee werd het idee voor het Huis van Ten Post steeds concreter.

In 2021 stelde de gemeente projectbegeleider BCN Groep aan, die het traject als buitenboordmotor versnelde. Inmiddels zijn de nodige stappen gezet. Uit een aantal door de gemeente geselecteerde architecten kozen de toekomstige gebruikers in september 2022 het gerenommeerde Amsterdamse bureau Korth Tielens. Doorslaggevend daarbij was de manier waarop de architecten de verschillende functies in het nieuwe gebouw met elkaar willen verbinden. Corporaal: ‘En we hadden het gevoel dat zij de taal van dit dorp spreken. Ze hebben een nuchtere, heldere aanpak, die sluit goed aan bij het karakter van Ten Post.’

‘De architecten luisterden goed, waren hier geweest om onderzoek te doen en hadden zich echt verdiept in het dorp en de omgeving’, vult Harold van Emst aan, namens de gemeente Groningen gebiedsregisseur voor Ten Post.

Opvallend bij dit project is de zorgvuldige benadering. ‘We hadden het oude gebouw kunnen slopen en er snel wat nieuws neer kunnen zetten’, zegt Thijs Stam, opdrachtgever namens het Vastgoedbedrijf van de gemeente. ‘Maar we kiezen bewust niet voor die weg. We willen kwaliteit terugbouwen en de plek beter maken. En er een duurzaam, circulair, energieneutraal gebouw realiseren dat bovendien echt bij Ten Post past.’

‘Je kunt je met weinig fantasie een multifunctioneel gebouw voorstellen dat overal kan staan’, zegt Dianne Maas-Flim, die als bouwmeester versterking de opgaven in het aardbevingsgebied begeleidt. ‘Maar als je niet oppast verdwijnt tijdens het versterken en vernieuwen een groot deel van het DNA van dit dorp.’ Vanuit die gedachte ontwerpen de architecten samen met de gebruikers een gebouw dat in Ten Post hoort, en nergens anders. ‘Het moet ook vooral geen opvallend bouwwerk of icoon worden, maar een vanzelfsprekend gebouw’, benadrukt ze. ‘Want de beste gebouwen voelen volkomen logisch op de plek waar ze staan.’

Grote investering in een klein dorp

Op donderdagavond is het volle bak in dorpshuis ‘t Holt. In de bestuurskamer worden dartbanen opgebouwd, in de kantine wordt gebiljart en er is voetbal- en hardlooptraining. Er zijn de laatste tijd een paar jonge gezinnen in het dorp komen wonen en steeds meer leegstaande huizen raken gevuld.

Toch heeft de versterkings- en vernieuwingsoperatie grote littekens achtergelaten in Ten Post, ziet Corporaal. ‘Het heeft gezinnen ontwricht, maar ook het dorp als geheel.’ Vrijwilligers stopten omdat ze hun tijd en energie nodig hadden bij de gedwongen sloop-nieuwbouw van hun huis. Toen daarbovenop corona de kop opstak, zochten dorpsgenoten elkaar nog minder op.

‘Het Huis van Ten Post is een investering met het oog op de toekomst van ons dorp, en precies dat rechtvaardigt de ontwikkeling ervan’

Al die gekwetste individuen bij elkaar tasten het sociale weefsel van een dorp aan. Een weefsel dat in Ten Post al niet werd ondersteund door een al te stevige infrastructuur. Is tegen die achtergrond een grote investering als het Huis van Ten Post logisch? En realistisch?

Corporaal: ‘De omstandigheden waarin we nu zitten, zijn tijdelijk. In plaats van over problemen te praten, willen we omdenken: door te investeren – en de aanvankelijk onrendabele businesscase te accepteren – krijg je uiteindelijk een dorp waar het fijn wonen is. En daarmee trek je weer mensen hiernaartoe. Het Huis van Ten Post is een investering met het oog op de toekomst van ons dorp, en precies dat rechtvaardigt de ontwikkeling ervan.’

Ten Post heeft toekomstperspectief

De komende maanden werken de architecten samen met de toekomstige gebruikers toe naar een ontwerp. ‘Ik kijk uit naar die fase’, zegt Corporaal. ‘Nu wordt het eindelijk tastbaar.’ Bij het ontwerpen zit niet alleen de vaste projectgroep aan tafel, maar krijgen meer belanghebbenden de kans van zich te laten horen. ‘Ik weet bijvoorbeeld van een paar jonge voetballers dat ze graag mee willen denken. Dat soort mensen moeten we er op dat moment absoluut bij halen. Zo moeten we met elkaar het gebouw gaan vormgeven.’

Ten Post gaat flink veranderen, dat is zeker. Niet alleen door de komst van dit nieuwe gebouw, maar ook door de transformatie van de Nije Buurt. Wat voor dorp is het over pakweg tien jaar? ‘Ik denk dat we tegen die tijd nog steeds met somberheid terugkijken op de versterkingsoperatie, maar dat er ook weer perspectief is’, blikt Corporaal vooruit. ‘Er zijn nieuwe mensen bijgekomen en er is meer reuring. De kranen en shovels zijn uit het straatbeeld verdwenen. We zijn weer een dorp. Het zal niet vanzelf gaan en die nieuwe bewoners zijn er nog niet, maar uiteindelijk kan Ten Post een volwaardige nevenkern van de stad Groningen worden.’ Hij glimlacht. ‘Misschien levert dat zelfs wel een nieuwe woonwijk op.’

Maas-Flim: ‘Ik hoop dat we terugkijkend kunnen constateren dat we dit dorp met de versterking toekomstperspectief gegeven hebben. We vinden het als gemeente belangrijk dat er met aandacht en liefde gebouwd wordt in dit gebied, en dat er duurzame en circulaire gebouwen komen te staan. Het gaat om een andere manier van denken, daarin willen we zelf het voortouw nemen. Veel nieuwbouw is contextloos, generiek. Daarmee komt het karakter van dorpen in het geding. Dus hoe ga je daarmee om? Die vraag proberen we hier te agenderen en tegelijkertijd op een goede manier te beantwoorden.’

De komst van het Huis van Ten Post staat niet op zichzelf, maar vindt plaats als onderdeel van een integraal versterkings- en vernieuwingsprogramma. Bewoners, woningcorporatie Wierden en Borgen, de Nationaal Coördinator Groningen en de gemeente trekken daarin samen op. De herontwikkeling van de Nije Buurt en het verbinden van diezelfde buurt met het Huis van Ten Post zijn onderdelen van de opgave voor het dorp.

Voor de zomer van 2023 moet het definitief ontwerp van het gebouw gereed zijn. Op 6 oktober jongstleden ondertekenden wethouder Inge Jongman en de toekomstige gebruikers een samenwerkingsovereenkomst. ‘De bevingsproblematiek loopt dwars door dorpen en straten’, aldus Jongman. ‘Het is aan ons om naar onze inwoners te luisteren. Ten Post verdient een mooie toekomst en daar draagt deze ontwikkeling aan bij.’

‘Met die overeenkomst zeggen we als gemeente en gebruikers hardop tegen elkaar: we gaan dit samen doen’, zegt opdrachtgever Stam. ‘We weten dat er nog genoeg problemen en opgaven zijn, maar die gaan we samen oplossen. Dit is een mooie, symbolische mijlpaal. De aanleiding is hartstikke verdrietig, maar we willen er een kans van maken en het dorp op z’n minst een beetje beter achterlaten dan het was.’